Welkom op
de pagina over het combinen. Gaat er bij jou bij dit woord onmiddellijk een belletje
rinkelen? Bij Hank niet. Hij kende het woord niet. Maar
hier in Oldelamer is het de standaard uitdrukking voor het oogsten van tarwe, haver, rogge, gerst, maar ook
koolzaad én het
gelijktijdig snijden en scheiden van de strohalmen.
Van Dale noemt het 'dorsen'. Maar de combinatie van
twee verschillende handelingen, wordt door iedereen hier 'kombainen'
genoemd. Vandaar. Hiernaast een fraai uitzicht op
zes hectare rogge, aan de Boelstraweg in Nijelamer. In de
verte de schuur waar straks de rogge wordt opgeslagen.
DEZE 'CLAYSON'
is een vrij groot uitgevallen machi-naal maaihulpje.
Dit exemplaar is een oudje en heeft er al 38 jaar
actieve dienst opzitten. Maar hij
doet nog prima!
Dit gele
gevaar(te) heeft 36 jaar in de Flevopolders z'n dienst gedaan.
Piet van den Berg had een goede reden om er zelf is
ééntje te hebben en zag een 'te
koop' advertentie staan. In Zeewolde er werden er maar
liefst drie
van deze jongens aangeboden. Toen hij de adverteerder belde waren er al twee weg, dus was de
beslissing snel genomen.
Minder snel ging het ophalen van dit
dieseltje. Het moet een bijzondere rit
geweest zijn, uitsluitend via B-wegen om het
overige verkeer zoveel moge-lijk te ontzien
en niet harder dan een fiets. Max 16 Km. Vast gekke dingen gebeurd onderweg..
NIETS ANDERS DAN ERGENIS
was de bron en de reden om er zelf maar eens eentje te
aan te schaffen. Want als je alleen rogge verbouwt, zoals
Piet, heb je hem eigenlijk maar twee dagen per jaar nodig en
staat dit megalomane apparaat van 4,5 breed bij 8 meter lang zo'n 363 dagen van het jaar
knap in de weg in je schuur.
Maar de afspraken met een loonwerker die dit klusje voor hem
jaarlijks zou komen opknappen, liepen vaak mis. Prachtig
oogstweer, je zit er helemaal klaar voor en dat komt die
vent gewoon niet opdagen. Op een gegeven moment ben je dat
zat natuurlijk. Hiernaast kun je trouwens mooi zien dat dit het
juiste moment van oogsten is. De stelen worden gesneden de
restjes stro vliegen in het rond. Op de vergroting zie je het nog
beter!
HIERNAAST zie je wat die grote rotor
precies doet. Hij slaat de halmen
naar voren toe en zodat ze vastgegrepen kunnen worden door
de messen van een eveneens roterend messenblad. Er blijft
zo'n veertig centimeter van de steel, die inmiddels stro is geworden, op de grond staan.
De rest gaat allemaal de machine in.
Het ideale oogstmoment is als de korrel goed
ingedroogd is en niet meer dan 15% vocht bevat en het stro ook goed afgerijpt is. Om
die vocht in de korrel te meten bestaat een speciale vochtbe-palingsmeter. Maar
piet
doet deze test gewoon met z'n handen op z'n gevoel.
VOCHT of regen is op dat moment een groot gevaar.
Er kan namelijk 'schot' ontstaan. De korrels gaan dan kiemen, uitlopen dus. De
korrel verliest z'n voedingkracht en wordt waardeloos. Een ander gevaar is het onkruid. Hoe
langer je wacht met oogsten, hoe groter de kans dat het onkruid te hoog wordt en
de zaak vervuilt. Tenzij je gif spuit natuurlijk!
De commerciële graanverbouwers
doen dat uiteraard. Tegen onkruid, maar ook met zogenaamde halmverkorters. Piet
spuit niet en bij hem worden de halmen 1,25 tot 1,50 meter. In de polder komen
ze niet hoger dan 40-50 centimeter. Dan worden ze ook sterker en waaien niet zo
makkelijk om. Maar of het ook gezonder is....
OPSPATTENDE STRORESTEN MET TEGENLICHT. Het zou de tekst kunnen zijn van
het bordje naast de foto als deze plaat het tot een tentoonstelling zou brengen.
Het klopt, in dit tekstdeel mis je iedere vorm van bescheidenheid. Dat komt
omdat Hank het zo'n mooi shot vindt. Je ziet zowel de dorre droogte van de grond
en het gewas
als het geweld van de dorsmachine. Het is de enige foto die van de vorige pagina
versie is overgebleven.
DE CLAYSON
dorsmachine is heeft een enorm aantal V-snaren aan boord. Ze zijn wat groter
dan dan de assen en wielen waaromheen ze draaien, zodat allemaal een beetje slippen
en vrij kunnen draaien. Door middel van extra aandrukrollen worden ze
opgespannen en komen ze muurvast te zitten. Ook de aandrijving van de motor
werkt zo. Kortom, deze zes cilinder diesel uit 1968 is in feite een wat groot
uitgevallen kanarie gele DAF.
Dat is bouwjaar van enige tijd geleden dus gaat er wel ook eens
wat stuk. De firma Sederius in Wolvega blijkt een groot assortiment vervangings-
spullen te
hebben. Hier zie je Hendrik op de rug en met de vetspuit. Hij heeft wat doorgesmeerd en Piet
stelt
iets bij aan een vliegwiel met V-snaar.
ER KAN 2000 KILO
oftewel twee ton aan rogge in het apparaat worden opgeslagen dat met een
ingenieuze aandrijving van onderin naar boven in de machine wordt verplaatst.
Ook in deze pijp zie je weer draaiende delen die er voor zorgen dat de grondstof
continue naar boven wordt gewerkt.
Dit stukje pijp is het begin van de pijp, waar het verlengstuk
inmiddels van gehaald is, die op de volgende
foto's boven een zak ziet hangen. Snappen we het nog? Hieronder het moment dat
de machine wordt geleegd en de rogge in de zakken wordt overgepompt.
ROGGE
werd heel vroeg al gebruikt om compacte, zachte, soms smeuïge broodsoorten te
bakken. Het - nu zo gewone - veel lichter verteerbare, gerezen wittebrood werd
toen 'stoet' genoemd. Het zeer voedzame stevige en zware roggebrood werd door de
gewone mensen gegeten, 'stoet' was voor de rijken en werd in het begin alleen op
zon- en feestdagen gegeten.
Een uitzondering werd gemaakt voor de eerste weken na een huwelijk, daar komt
dan ook de
uitdrukking 'in de wittebroodsweken' vandaan. Het woord stoet wordt in sommige
streken van Nederland nu nog gebruikt. In Twente wordt nog steeds Twentse
roggestoet gebakken dat
vroeger traditioneel na het binnenhalen van de oogst als dank aan de armen werd
uitgedeeld. Op de ver-groting zie je een totaal shot
van het zakkenvullen én een hoop belangstellenden er
om heen!
DE BEREIDINGSWIJZE van roggebrood is anders dan van gewoon brood.
Roggebrood wordt - bij lage temperatuur - eigenlijk meer 'gegaard' dan echt
gebakken en heeft een lange oventijd. Een bakker bakte vroeger het roggebrood altijd
ná het overige brood en gebruikte er de restwarmte van de oven voor. Fries
roggebrood staat zo'n 15 - 20 uur in de oven, Brabants 'slechts' 1-1/2 tot 2-1/2
uur. Het verschil zit hem in het vochtigheidsge-halte van het
deeg.
Hiernaast wordt de
voorraadtank nog steeds leeggepompt en worden de grote bouwvakkers-zakken, waar je tegenwoordig
vaak stenen in ziet, volgestort. Alleen deze zakken zijn twee keer zo diep! Er
kan maar liefst 1200 kilo in een zak!
WIE ZUURDESEMBROOD kent of
misschien wel eens bakt kent ook de rogge natuurlijk! Wist je dat onze voorouders
van roggepap leefden? In Rusland en
Polen nog steeds. Het roggekorreltje is gewoon een ware
energiecentrale. Het stimuleert de bloedsomloop en voorkomt constipatie!
(Ahum!) Rogge is ook de meest
'winterharde' graansoort die er is. Slechts een klein deel wordt verbouwd voor menselijke
consumptie in de vorm van graan en meel. Het ook grondstof voor Canadese
en Amerikaanse Bourbon/Tennessee whisky's als Jack Daniels. (Cheers!)
Rogge wordt niet alleen voor het graan verbouwd, maar in streken met een matig
klimaat, jawel Nederland dus, wordt rogge in plaats van gras als voer voor het vee
gebruikt. Dat doet Piet ook.
DE HERKOMST
van rogge is niet precies bekend - er komt een 'wilde' rogge soort voor in delen
van Zuid Europa en Azië - en een andere wilde soort in Syrië, Armenië, Iran en
Turkije. Rogge was vroeger trouwens 'onkruid' dat voorkwam in tarwe en gerst en heeft pas
laat een plaats als zelfstandig cultuurgewas gekregen.
Rogge, oftewel Secale Cereale,
is een zogenaamde kruisbevruchtende graansoort en wordt vooral geteeld op op de zand- en dalgronden verbouwd. Rogge behoort tot de
grassenfamilie en is eenjarig (zomerrogge) of tweejarig (winterrogge).
De vergroting van de foto hiernaast geeft een beter beeld in de zak
én voor de buitenstaander een beetje idee wat 1200 kg
zo ongeveer is.
MAAR OOK BIJ
PIET
VAN DEN BERG
wordt niets verkocht. De verkoopprijs is te laag. Hank kreeg het bedrag
in z'n oor gefluisterd en snapt dat de schoorsteen van zo'n
weggeefprijs niet kan roken.
Daarom wordt het ook hier als veevoer gebruikt. De koeien en paarden zijn er gek op. Eigenlijk is dat
verschikkelijk zonde als je
naar de kwaliteit van deze graansoort kijkt. Mooie grote korrels en geen rotzooi
ertussen. Het zou makkelijk gegeten kunnen worden Piet is trots als hij de foto's later terugziet.
'Prachtig toch?' 'Het zijn net goudgele rolmopsen van stro'. zegt
hij als de foto hiernaast voor het eerst ziet.
TIJDENS
het doorkijken en
kiezen van de foto's voor deze pagina ontstond er opwinding over
onderstaande foto. Het is de Boelstraweg in Nijelamer. De kamera
volledig ingezoomd richting Heerenveen. Hank keurde hem af omdat het
beeld hem te geïndustrialiseerd, bijna sinister overkwam. Het is een
onheilspellende verzameling silo's en elektriciteitsmasten. Piet
raakt echter in vervoering: 'Maar dit is ook Oldelamer!' 'Dat
zijn de silo's van de gebroeders Kleinstra
en de boer!'. 'Het lijkt Amerika wel!
Deze foto's
zijn genomen tijdens twee verschillende oogsten en lokaties; in 2005 was het aan de Boelstraweg in
Nijelamer en in 2006 tussen de Hogeweg en de Kerkeweg in
Oldelamer.
Lees alles!
|