|
JAWEL
DE IJSVOGEL! Eerst denk je dat je het niet goed ziet. En
dan wrijf je je nog eens in de ogen en kijk je nog eens goed. Maar je had het
toch helemaal goed gezien. Het is een hel blauw vogeltje ter grootte van een
spreeuw met prachtige tropische verenpracht. Twee korte hoge tjilpjes. Dan denk
je dat iemand in de buurt z'n vogelkooitje met parkietjes open heeft laten
staan.
Dat blijkt niet zo. Als je geluk hebt zie je ijsvogels in de vrije natuur. En
voor Hank was niet helemaal een verrassing. Hij werd getipt door Ria Rijnsburger.
Ze woont aan de Kerkeweg en heeft zoals bijna iedereen hier; een flinke sloot
voor de deur. Zo eentje die deel uitmaakt van de waterhuishouding dus twee keer
per jaar uitgebaggerd wordt.
Klik op de foto voor een vergroting!
 DE
WEG is ruim een meter hoger dan de stand van het
water en wordt door een trekker met een speciasle grijper. Hij graaft en hij snijdt.
Daardoor is de slootkant vrij recht en zonder struikgewas. Dat blijkt ideaal voor de ijsvogel.
Het echtpaar ijsvogel heeft een horizontale schacht gegraven. Volgens Ria is de gang 90 centimeter diep.
In de regel hoor je niets maar af en toe komt er een soort luid gezoem uit. Het
is net een bijenkorf.
Hank besluit aan de overkant van de sloot op wacht te gaan zitten voor een setje
foto's. Het moet immers weer een mooie pagina worden.. Klik op de foto, dan zie je
de slootkant beter!
S-MIDDAGS
zit Hank tussen de bosjes aan de overkant tweeënhalf uur lang verkrampt onzichtbaar
te wezen. Kompleet met een zwart petje en een groene regenjas. En in letterlijk
in twee seconden moet het gebeuren. De beestjes vliegen er met een rot gang in
en uit. Dus de kamera in de aanslag, het eerste uur nog zonder statief, turen.
Wachten en turen. Hank heeft ze al een paar keer heen en weer over de sloot
scheren. Kamera weer scherp stellen...
Plotseling verschijnen ze allebei. Eén
vliegt gelijk het nestgat in en ander wacht op zijn beurt onder het nest. Als ik
probeer uit te zoomen om ze allebei te fotograferen druk ik gelijk maar de
sluiter in. Iets teveel beweging, maar een seconde later was helemaal niets te
zien geweest. Klik op de foto, dan zie je
blauwe streep beter!
'DE STELLINGWERF' stuurde
er z'n natuurreporter op af. Philip Zeinstra meldt dat ijsvogels voor hun nesten
altijd tunnels graven en 'Hij in de omgeving een ijsvogel met vis in z'n bek
zag, die duidelijk op weg was naar het invlieggat in de steile wand. Ijsvogels
houden van rust. Bovendien is de populatie kwetsbaar met betrekking tot
strenge winters'...
 DE
IJSVOGEL HAAT DE WINTER. Het meest tropisch gekleurde
vogeltje van ons land moet niets hebben van strenge winters. Hij leeft van alles
wat in het water rondzwemt. En ijs betekent voor hem dat de deur naar de
provisiekast op slot gaat. Het kan zijn dood worden. Daarom is het des te
wranger dat het diertje toch ijsvogel is gaan heten.
Dat klinkt raar: de ijsvogel houdt niet van winter. En zeker niet van ijs. Er is
nog meer dat niet klopt aan deze vliegende briljant. Zo staat hij bekend als een
verwoed visser en een noeste mijnwerker en toch gaat hij gekleed als een
salonjonker. Hij graaft een nesthol van meer dan een meter diep, dat na enige
tijd de jongen geherbergd te hebben, vol ligt met stinkende graten en schubben.
Klik op de foto voor een vergroting!
 TELKENS
ALS HIJ ZIJN JONGEN,
met het uiter-lijk van draakjes, gevoerd heeft, neemt hij wel vijf keer een bad
om alle drek uit zijn flitsend verenpak te spoelen. Nog zoiets: iedereen vindt
het ijsvogeltje het mooiste vogeltje van het land; bijna niemand doet enige
moeite om het diertje te beschermen.
Stelselmatig zijn de beken en de watertjes, waarlangs hij
broedde verpest door water-loopkundige maatregelen of ordinaire
uit-breidingsplannen. Zonder blikken of blozen wordt zijn viswater vervuild.
Dus: het ijs-vogeltje moet blijven, als het maar geen geld kost. Terwijl je toch
niet kunt zeggen dat deze salonjonker kieskeurig is. Het enige wat hij wil, is
helder water, voor het brood-nodige zicht. En als dat er is, lust hij ongeveer
alles wat in en op dat water leeft. Klik op de foto voor
een vergroting!
 BLIJFT
TOCH NOG EVEN DE VRAAG
waarom het blauwgroene beestje dat niet van ijs houdt dan toch ijsvogel heet?
Die naam stamt uit de tijd dat we nog echte beken hadden, die zich slingerend
een weg door het landschap schuurden. In de bochten vorm-den zich steile oevers,
waarin het vogeltje zijn nesthol kon uitgraven. Er broedden toen zoveel
ijsvogels, dat je ze overal zag.
Vooral in de winters als het vroor en ze gedwongen werden hun
eenzame levens-wijze op te geven om zich te verzamelen bij wakken. Zoiets viel
op: zoveel kleurige vogels bij elkaar. Vandaar hun naam, want 's zomers krijg je
ze toch moeilijk te zien. Zelden vang je meer van ze op dan een blauwe
vaartstreep in een lichtvlek boven een beek. Klik op de
foto voor een vergroting!
 DIEZELFDE
STRENGE WINTERS die het
diertje zijn naam bezorgden, zijn tevens zijn groot-ste vijand. Als het water
lang bevroren is, blijven er maar weinig ijsvogels in leven. Die maken de
verliezen snel weer goed door het grote aantal jongen dat ze elke zomer groot
brengen. Deze strategie om de soort te doen overleven, is niet voor alle
ijsvogels hetzelfde. Exemplaren die broeden in landen met immer strenge winters
trekken weg.
In ons land echter is het ijsvogeltje, zoals dat in
vogelaartermen heet, een stand- en zwerfvogel: hij blijft in de buurt en
onder-neemt geen riskante trektochten. Soms komt deze voorzichtigheid hem duur
te staan, zoals na de strenge winters in het begin van de jaren zestig, toen er
nog maar een tiental broedparen in ons land overbleef. Later herstelde de stand
zich weer tot een paartje of vierhonderd. Klik op de foto
voor een vergroting!
 HET
LIEFST EET DE IJSVOGEL VIS. De
soort doet er niet toe. Als de prooi maar niet groter is dan zeven centimeter.
Maar daarnaast staan alle mogelijke waterdieren op het menu. Een losse greep:
stekelbaars-jes, larven van een grote libel, een platbuik, een beekjuffer
waterschorpioen, vijverloper, bootsmannetje, schaatsenrijder, duiker-wants,
larven van de watertor en van het schrijvertje, jonge
kikker, kokerjuffer.
Om al die diertjes te kunnen vangen, beschikt de ijsvogel over behoorlijk wat
vistechnieken. De bekendste manier is de duik vanaf een overhangende tak, want
die is het meest gefotografeerd. Dat vaste stekkie is voor een fotograaf in een
schuiltentje makkelijk in focus te krijgen. Klik op de
foto voor een vergroting!
 MAAR
DEZE VISSENDE BRILJANT heeft meer in zijn mars. Vanaf een lage tak vliegt hij
eerst met een sprong omhoog, voor hij op zijn prooi plonst. Is er geen tak in de
buurt dan kan hij fladderend stil in de lucht hangen voor hij duikt. Diertjes
die vlak onder de oppervlakte zwemmen vangt hij in het voorbijvliegen. Ook zijn
er waarnemingen van ijsvogels die zich al duikend door een dun laagje ijs
boorden.
Dieper dan een meter in het
water komt hij niet. Soms komt hij zelfs helemaal niet in het water terecht. Dan is
hij op jacht naar één-dagsvliegen en rondsnorrende libellen, of een spin
van zijn draadje plukt. Er is zelfs gezien dat hij een waterspitsmuis van zijn
prooi beroofde
Het ijsvogeltje blijkt een intelligent en creatief dier, dat zich makke-lijk
aanpast aan veranderende omstandig-heden. Klik op de foto
voor een vergroting!
 ZIJN
VOOROUDERS zullen meegemaakt hebben dat in het voorjaar de oude
nestel-plaats er niet meer bleek te zijn, als in de winter de beek was veranderd
in een woeste stroom en zijn eigen walkanten had vernield en verlegd. Een van de
boeiendste vragen die ik me kon stellen bij het zien van deze tekeningen is,
waarom de ijsvogel zulke schitterende kleuren heeft.
Even zou je kunnen
denken dat het manne-tje, van huis uit visser en mijnwerker, zich extra mooi
opdoft voor haar. Maar er is nau-welijks verschil te zien tussen man en vrouw.
Zij heeft een roodachtige onder-snavel in plaats van een zwarte. Dat is alles.
Met sex-appeal heeft het dus niks te maken. Willen ze dan misschien opvallen om
elkaar goed te kunnen vinden? Wie het weet mag het zeggen. Klik
op de foto voor een vergroting!
GELUKKIG HEBBEN WE OOK BEWEGENDE BEELDEN.
Ria Rijnsburger heeft zich uren wachten getroost om dit kleine wondertje aan je te kunnen
laten zien. Helaas is tijdens het kopiëren het geluid verloren gegaan. Maar dat
mag hem de pret niet drukken. Als je het filmpje tot het eind bekijkt, zie je iets geks. Dat
verklap ik niet, moet je zelf maar even kijken. En dat verdient de maakster ook. Ze heeft
immers uren gespot om de aanvliegroute op film vast te leggen.
P.S.
In het Engels past de naam volgens Hank beter bij het vogeltje; 'Kingfisher' heet hij daar.
Ben je door deze pagina enthousiast geworden en heb je een beetje de ruimte
rondom je woning? Druk dan op de knop hieronder en je ziet een uitgebreide handleiding om een zelf
een ijsvogelbroedwand te malen..
EN TENSLOTTE;
de andere ijsvogels! Allerlei straten en gebouwen; de brouwerij in
Arcen bijvoorbeeld, of de DC 3 die 1938 bij dikke mist in de Riekerpolder bij
Schiphol verongelukte. En uiteraard ons aller Hans Ijsvogel, de (ooit) beroemde
paardenrenwedstrijden commentator bij Studio Sport. Allemaal waar, maar ze
kunnen echt niet tegen de echte ijsvogel op!
De
foto's op deze pagina zijn van Wouter Teunissen, Debbie Doodeman, Lex Aalders en Hank Dussen. Het filmpje is van Ria Rijnsburger.
Met dank aan de informatie bronnen: De Stellingwerf, Frans Bussink (Grasduinen)
Jelle Harder (Ijsvogelwand) en diverse (ijs)vogel
websites.
Lees alles!
|
ZES IJSVOGELS GEZIEN IN OLDELAMER!
