|
EEN
HYBRIDE ORGEL. De PKN kerk van Olde-lamer heeft als eerste kerkelijke gemeente in
Friesland een hybride kerkorgel gekregen. Maar wat is dat precies? Het woord
hybride betekent letterlijk 'kruising tussen'. Zo is een hybride auto een voertuig, dat door
een combinatie van twee verschillende kracht-bronnen, een benzine- én
een elektromotor samenwerken om het voertuig te laten rijden.
Dat geldt ook voor 't mechanische pijporgel in Oldelamer. Op het eerste
gezicht zie je aan de buitenkant niets bijzonders. Het geheim zit aan de
binnenkant. Er is namelijk een tweede systeem
toegevoegd; de digita-le Allen stemmenbank. Orgelhandelaar Henk Loonstra uit Staphorst
en Westergeest is de importeur van dit
slimme, relatief goedkope systeem in Nederland. Hij kreeg de opdracht van de
kerkenraad.
 HET ' REIL' PIJPORGEL
in de kerk van Olde-lamer is in 1951 gebouwd voor het sanato-rium in Appelscha.
Dit sanatorium ging dicht enn het orgel is op 23 januari 1961 naar Oldelamer
verplaatst. Inclusief een nieuwe mechaniek en frontpijpwerk. Het had én heeft vier en halve stem(men)
verdeeld in bas en een diskant over één klavier. Orgelstemmen
zijn in feite klanken of geluiden. Onlangs is daar een tweede klavier met pedaal toegevoegd.
Dat was slechts een klein gedeelte van de uitbreiding naar
'de kruising tussen', in dit geval, een origineel pijporgel plus een digitale geluidenbank. Officieel
heet dat 'stemmenbank' en deze heeft maar liefst 254 extra stemmen , dus is het orgel
qua bereik 57 keer groter
geworden!
WAAROM IS DEZE TECHNIEK ONBEKEND?
In de Nederlandse vakbladen staat vrijwel nooit een artikel over hybride orgels.
Artikelen gaan alleen over mechanische of pneuma-tische pijporgels. En als er al
wat over ge-schreven wordt, is het vrijwel altijd negatief. Puristen willen er
namelijk niets van weten. Volgens hen is het geen verbetering.
Wat dat betreft leeft de Nederlandse orgel liefhebber in een isolement.
In het
Engelse vakblad 'Çhoir and Organ' staan besprekingen van digitale- en hybride
orgels broederlijk naast de pijporgels. In Japan, Scandinavië, Zuid-Korea,
Canada en Amerika kijkt niemand meer vreemd op van dit type orgels. Gelukkig is
er ook een kentering in Nederland te bespeuren. In het reformatorisch Dagblad
verscheen in 2006 een vrij positief artikel.
 HIERBOVEN
zie je Piet Wiersma op de rug. Hij wordt in de kerkboeken bijgeschreven als de man die de
upgrade heeft gerealiseerd. De orgelkas(t) is iets naar achteren uitgebreid, om
ruimte te geven aan het tweede klavier en stemmenbank. Al met al heeft dit
relatief kleine pijporgel nu ondersteuning gekregen van de gesampelde
orgeltonen/stemmen uit de Allen Stemmenbank Ensemble 254.
Dit is zeg maar een computer uitbreiding met digitale klassieke orgelstemmen,
die gelijktijdig én
samen met het oorspronke-lijke orgel wordt weergegeven. Ook aan de achterkant van
het orgel zie je weinig opvallends. Alleen een klein rechthoekig
lichtgevend kastje met
een paar toetsjes boven het klavier. Maar over het geluid zelf kan uw reporter kort zijn;
je weet niet wat je hoort. Je waant je in een kathedraal!
 DE
JUISTE TOONHOOGTE.
Ook aan het ver-loop van de juiste stemming bij temperatuur wijzigingen is
nagedacht. De pijpen wijzigen iets van toonhoogte bij wisseling van
tem-peratuur. Via tiptoesten op de stemmen-bank is op honderdsten nauwkeurig
de juiste toonhoogte in te stellen.
De nieuwe
klavieren
moesten zo'n vijftig centimeter naar voren. Dit had meerdere redenen. De
ensemble unit moest keurig weggewerkt worden en ook de extra geluidsboxen. Dus
moesten de knoppen van de registers, u weet wel die rijtjes uittrek-bare knoppen
links en rechts naast de klavieren, ook langer gemaakt worden. Ook de abstracten
zijn nieuw. Ze zijn met de hand gemaakt en zijn de koppelstukken tussen het
klavier en de orgelpijpen. Ze regelen de luchttoevoer.
MAAR HET
IS DE MOEITE WAARD.
Ook de orgelkenners
zullen moeite hebben het authentieke van aanvullende
geluid te onderscheiden. Maar de clou zit hem natuurlijk vooral in de
acceptatie. Met een elektronisch Hammond orgel zal niemand vandaag de dag moeite
hebben. Maar
dat het mechanische geluid van orgelpijpen wordt aangevuld met elektronische
geluiden uit speakers zal niet iedereen als muziek in de oren klinken. Tot dat
je het zelf met eigen oren gehoord hebt.
Met name in de
Amerikaanse orgelwereld zijn deze orgels vrij gewoon. Er zijn er al
duizenden. Vakliteratuur meldt dat deze mengvorm het traditionele pijporgel al
heeft geëvenaard! Maar genoeg reclame, oordeelt u zelf. Kom eens langs
of maak een afspraak!
OP VRIJDAG 23 FEBRUARI
2007
's avonds was er een speciaal openingsconcert. Een werkelijk stampvolle kerk,
met ook veel mensen uit de regio, legde letterlijk z'n oor te luister. Deze
grote belangstelling was het gevolg van een goede pr van de culturele commissie.
In vrijwel alle
regionale bladen waren er krantenartikelen te vinden. Klik op één de knoppen om de artikelen
te lezen.
Overigens was er ook ruime aandacht op de regionale tv zender van Friesland.
BIJ OMROP FRYSLÂN was het eerste hybride orgel van
Fryslân zelfs het openingsitem op woensdag 20 februari 2007.
Dat gebeurde tijdens het actualiteitenprogramma 'Brekking', gepresenteerd door Eric Ennema.
Dankzij een rapportage van Miranda Werk-man waren alle ins en outs
duidelijk te zien én te beluisteren.
Piet Soorsma en Henk Loonstra mochten
uitgebreid laten zien en horen waarom dit bijzondere orgel uw aandacht verdient. Hank
heeft dit item inmiddels in keurige kwaliteit op video. Enig gepruts en
hersenpijniging heeft inmiddels geresulteerd in een heuse presentatie op de site.
Kortom de oorspronkelijke uitzending is nu via de
digitale snelweg te bekijken. Klik op de playtoets en de zwarte rechthoek
hieronder gaat voor je leven ...
HIERNAAST
EEN ACTIEFOTO
tijdens de concertavond zelf. Het is Thera Kullberg uit Sonnega. Zij speelde op die avond
een aantal
klassieke werken voor dwarsfluit. De sonate in G Majeur van B. Morello
bijvoorbeeld. Thera werd begeleid door haar vaste organiste; Eta Schreiber. Eta,
een goede bekende in Oldelamer,
gebruikte alleen het kleine geluid; het originele pijporgel. Het
totale volume, orgel én dwarsfluit, was daardoor mooi in balans.
Klik op de foto voor een vergroting.
Marinus van der Weerd
uit Tollebeek, daarintegen, trok alle registers open. Hij heeft al een tijdje
ervaring met een hybride orgel. Marinus is namelijk de vaste organist van het allereerst
geplaatste hybride orgel in Nederland.
DE LINKERVLEUGEL,
voor de kijkers rechts, van het Vrouwenkoor van Oldelamer. Een stukje lokale
cultuur. Helemaal rechts zie je de serieuze gelaatstrekken van Titie Land-man. Op de
groepsfoto nà de voorstelling, die kun je tevoorschijn toveren door rechts op de foto te klikken, mis je
haar helaas.
Hier de 'opstelling' van links naar rechts. Eerst de voorste rij. Riet van den Berg, Jannie Hofstee, Geertje Braad, Ansje Oord, Douwk Nicolai, Jopie Kraaij, Sjoukje
van der Veen en Aafke Timmenga. Achterste rij van links naar rechts. Etje Heida,
Wietske Cnossen, Harmke Venema, Rimmy Siebenga, Hidde de Koe (organist) Annie
Bom, Anneke Bakker en Hinke Heida.
STAAN WE D'R ALLEMAAL OP?
Wie
je ook op de groepsfoto na het optreden mist, zijn de dames die uiterst rechts stonden. Voor de
kijkers links. Dat waren Aukje Mosterman en Dikkie Bijlsma. Je ziet ze
hier links hiernaast met Jannie Hofstee. tussen hen in. Kortom een regiefoutje van Hank. Excuus.
Maar om het helemaal goed te
maken, zie je, als je op de foto hiernaast klikt,
alle drie dames alsnog. De zangstukken van het koor op deze avond waren: 'Eens zal de dag vol
blijdschap zijn', 'Heb gehoord van die stad', 'Sé sé dou
wide sé' en 'De lindeboom'.
HIER
DE BLOEMEN
voor de dirigente van het Vrouwenkoor van Oldelamer, Riet van den Berg. Het boeket werd haar aangeboden door Meine Oosting in zijn van functie van
secretaris van de kerkenraad. Hij meldde dat 'de clubkas stond geen attentie toe
liet voor alle dames
persoonlijk'.
Hmmm. Met een dergelijke opmerking hoeft Hank niet thuis te komen.
Als je op de foto hiernaast klikt zie je mensen die
extra door Meine in het zonnetje werden gezet. Van links naar rechts; Eta
Schreiber, Thera Kullberg, Marinus van der Weerd, Piet Soorsma, Riet van der
Berg en Hidde de Koe.
TOT SLOT
EEN GELUIDSFRAGMENT. Piet Wiersma, organist en orgelbouwer, laat horen waar het
kerkorgel nu tot in staat is. Als u op het onderstaande knopje drukt, hoort u
een fantasie én koraal van Psalm 75. Dit is een eigen
arrangement van Piet en het wordt ook door hem gespeeld op het hybride orgel in
de Protestantse kerk te Tollebeek. In Oldelamer is dezelfde stemmenbank
geplaatst als eerder in Tollebeek. In dit voorbeeld krijgt de luisteraar een
goede indruk van de variatie in de beschikbare stemmen...
De
foto's op deze pagina zijn van Henk Loonstra, Piet Soorsma en Hank Dussen. De
introductie muziek is (een gedeelte) van het Preludium in G van Adolphe Hesse.
Lees verder!
|
HET PIJPORGEL VAN OLDELAMER IS
NU EEN GROOT KERKORGEL GEWORDEN!
