|
 DIT IS DE NIJELAMERBRUG of
Nijelemsterbrug om
precies te zijn. Hier-naast zie je het zoals het in 1990 vanuit een vliegtuig te zien
was. Nu is het er praktisch nog steeds hetzelfde. Het groene schip ligt er niet meer,
maar wél een paar andere kleine bootjes. Je ziet
twee
huizen,
maar rondom
zijn er
een stuk of zes. Officieel is het geen gehucht of dorp, maar een
onderdeel van het dorp Nijelamer. De kern van Nijelamer, ligt een paar honderd
meter verderop. Ook aan de weg die 'Stad-buren' heet. Een intrigerende naam.
Aan het oosten grenst het aan de spoor-baan Leeuwarden-Zwolle. Vlak voor de bielsen behoren de huizen alweer aan Nijeholtwolde toe.
Aan de zuidkant wordt Nijelamer
bijna opgeslokt door de oprukkende industrie van Wolvega.
IN 1910 HAD NIJELAMER 210
inwoners nu 164. Nijelamerbrug kwam toen ook voor op brieven als plaatsnaam aanduiding.
Het staat in de voorganger van, het ook al verdwenen postcodeboek, de Pott uit 1910.
Daarin wordt het genoemd. Volgens dit aard-rijkskundig woordenboek voor
postbodes was het een half uur gaans, lopen dus, ten
noordwesten van Wolvega. Als je op de knop
rechts hieronder klikt, zie je de Nijelemsterbrug
gezien
vanuit de Google Earth sateliet.
ALS JE DEZE
FOTO VOOR HET EERST ZIET,
raak je een beetje je
oriëntatie kwijt. Dat komt door
het huisje rechts achter het jongetje met de driewieler. Dat huisje staat
er niet meer. In feite
staat het mannetje dus op de Kooiweg. Maar het lijkt nèt of de foto aan de andere kant
van de brug is genomen.
Wie het jongetje is, weet Henny Brandsma de Vries vast. Zij is hier als
kind opgegroeid. Daarna de familie Pen en daar gaat een vreemd verhaal over de
ronde. Hij hield kanaries. En mevrouw was die los in het huis vliegende vogels méér
dat zat; kortom ze moesten weg. De heer des huizes zou toen met een buks door
het raam van buiten naar binnen geschoten hebben om ze te vangen. Het verhaal
wil dat hij de muren van het huis heeft doorzeeft. Misschien
is daarom later afgebroken
...
HIERNAAST
HETZELFDE HUISJE. De fotograaf is als het ware iets naar
voren gelopen en heeft zich een kwartslag naar rechts gedraaid. Rechts zie je
het begin van de Kooiweg. Deze foto komt uit het fotoarchief van de familie
Oosterhof.
Geert Sierd Oosterhof, heeft niet alleen z'n eigen huis voor dit artikel
overhoop gehaald, maar is ook bij z'n zusters langs geweest om de historie van
deze bijzonder plek in Nijela-mer kompleet te krijgen. Enfin, je zal het
zo dadelijk met je eigen ogen kunnen zien; die doelstelling is ruimschoots
gehaald! Door ruimtegebrek liggen er zelfs nog foto's op de plank. Dit soort
reacties motiveert Hank uiteraard bijzonder. Als je op de
foto klikt, zie je het huisje vanuit een andere hoek met de aanbouw.
Conclusie: het was toch nog wel wat groter dan je zou denken!
DE BRUG VAN JIKKE ANNO 2007.
Jikke was een vrouw, Jikke Oosterhof-Koopman heette ze voluit. Van 1973 tot 1986
was ze hier de officiële brugwachter en was in dienst bij de gemeente
Weststellingwerf. Maar je kunt de brug net zo goed de 'Oosterhofbrug' noe-men,
want de man van Jikke, Wijbe Oost-erhof deed hetzelfde vóór 1973. Hij vormde,
samen met Jikke, vanaf 1948 tot 1973 een hecht brugwachterskoppel.
Maar Wijbe was niet de allereerste brug-wachter in de familie. Al vanaf 1914
draaide zijn vader, Geert Sierd Oosterhof, aan de slinger van deze stalen hangbrug.
Dat ging niet vanzelf, dus logisch dat er vroeger voor de doorvaart tolgeld betaald moest worden.
Als je op de foto klikt, zie de brug anno nu maar vanuit
een andere hoek!
NIJELAMERBRUG
1926.
Een professionele foto van de brug die daarna beide oevers nog vijftig jaar met
elkaar zal verbinden. Maar de foto roept ook onmiddellijk allerlei vragen op.
Wie staat er op de brug? Waarom staan er twee houten huizen aan de over-kant? We
komen er vast nog wel achter. Klik op de foto voor een
grote versie!
Deze brug moest wél met een
slinger én met de hand open en dicht worden getakeld. Geen fijn klusje. In de
nadagen van deze brug werd dat zelfs gevaarlijk. Omdat er in de polder 'De Ontginning' door
de NAM proefboringen naar gas en olie werden gedaan, moest de brug voor
het vrachtver-keer worden verzwaard. Daardoor ontstond er een onbalans en moest
je de slinger loslaten omdat hij, als het ware, 'op hol' sloeg. Als je op de knop
hieronder klikt,
zie je deze brug vlak voor hij vervangen wordt.
HIER STAAT JIKKE OP 'HAAR' BRUG.
Zij draait aan de slinger en zet zich schrap met haar linker voet. Onder de titel 'Ik ga met pijn in het
hart' verschijnt er op 5 juli 86 een artikel in de Leeuwarder Courant.
Het is
minder gedetailleerd dan het artikel dat in de Stellingwerf verschijnt. De
foto is beter maar hier meldt ze dat ze voor twee tientjes 96 uur! per week met
de brug in de weer is. En voor beurtschippers soms ook nog 's-nachts. In het
andere artikel zegt ze tegen de verslaggever dat ze dat nooit doet. Hoe dan ook,
ze
krijgt in ieder geval één vrije dag in de week; op donderdag. Dan komt er een vervanger van de
gemeente en kan ze de hort op. Dat doet ze dan ook bijna altijd!
 VOOR EEN ZEILSCHIP
kostte de doorgang ooit 4 cent per ton en voor een motorschip 8 cent plus 20 cent vastrecht voor de brug. Dat
was soms een heel gereken, dat niet door iedereen in dank werd afgenomen. Jikke
vertelt bij haar afscheid in 1986 dat vooral de Groninger schippers lastpakken
waren, die alleen met het reglement in de hand te vermurwen waren.
Jikke hield zich meestal stipt
aan de ope-ningstijden. Dat betekende dat schepen die buiten de openingstijden wilden
passeren, gewoon moesten wachten. 'Als je uitzon-deringen gaat maken, is het hek
van de dam' zei ze. 'En als je het voor de één doet, moet je
het voor de ander ook doen.' 'Dus heb ik mij altijd strak aan de officiële
tijden gehouden en dat is mij uiteraard niet altijd door iedereen in dank afgenomen.'
HISTORIE UIT DE VORIGE EEUW.
Hiernaast een prachtige foto van het markante huis aan de Schipslootweg. Volgens Geert
Sierd Oosterhof Jr, geboren in 1951, is de foto genomen vlak na de oplevering van het pand in
1926. Op de foto zelf staat links, voor de entree de beppe (oma) van Geert Sierd.
Zijn moeder ,Jikke, heeft hem verteld dat de man helemaal rechts de architect is en
er verder de dienstmeid en er twee knechten op staan. De voordeur zit nog
in het midden en achter de ramen rechts is het café. Je kunt het waarschijnlijk
niet lezen maar op het raam rechts naast de deur staat G. Oosterhof geschilderd
plus de vergunning. Je had drie soorten; Verlof B. Dat was blauw bord met witte
letters. Dan mochten er alleen alcoholvrije dranken geschonken worden.
Klik op de foto voor een vergroting!
 ÇAFÉ OOSTERHOF
had in ieder geval 'Verlof A' (zwak alcoholische dranken) Maar dat bord had een
diagonaal blauwe onderkant. En je ziet hier namelijk een volledig wit bord aan de muur.
Met de leesbare tekst: Verlof A? Hank kan zich in ieder geval niet voor-stellen
dat hier geen jenever of berenburg geschonken werd. Of er een Verlof A & vol-ledige
vergunning was, horen we vast nog wel!
Veel leuker om te weten is dat het adres niet Schipslootweg 4, maar 'Nijlamer 46'
luidde. Zonder een é. Nóg leuker is de vertederen-de en verlegen kleuter hiernaast.
Het is een zusje
van Geerd Sierd in 1942. Antje heet ze en is dan drie jaar. Ze lacht ons toe. Als je op de foto klikt,
zie je een vergroting én een glimp van de ingang van het café. En
je mag drie keer raden wat
er op het glas
van de voordeur staat...
 WIJBE MET DE BESTELFIETS .
Bestellingen ophalen bleek niet zijn grote hobby. Maar op deze foto zie toch een
trotse je vent met een flinke reclame op z'n fiets. D-E had z'n marketing voor elkaar óf
het was lokaal
chauvinisme. Douwe Egberts anno 1753, komt in ieder geval uit Joure. Dat is niet
ver hier vandaan. Helaas is 'Wiebe' niet zo oud geworden. Zesenvijftig jaar om
precies te zijn. Al in 1976, vlak voor de nieuwe brug geplaatst is, werd Jikke
weduwe. Zelf is ze 85 jaar geworden.
Als je op deze foto van Wijbe klikt, zie je echt
iets heel bijzonders, namelijk de zijkant van het huis, gezien vanaf de overkant
van de Schipsloot. Beppe staat nu voor het win-keltje. De foto is op dezelfde
dag in 1926 genomen als de voorkant van het huis én die van de brug.
Wat de
foto extra leuk maakt, is dat er naast dezelfde groep volwassen en
paar
melkbussen, óók een
groepje van acht
kinderen met grote petten en
mutsen opstaan.
IN 1939 NEMEN JIKKE EN WIJBE,
Wijbe wordt overigens uitgesproken als Wiebe,
hun in-trek in de woning op de foto hiernaast rechts naast de brug. De brug zelf is nauwelijks te onderscheiden en aardig gecamoufleerd door de bomen
rondom. De schoonouders van Jikke woonden toen ook nog in dat huis. Zij startten er
destijds de winkel, het café én een boerenbedrijf. Het huis werd later ver-bouwd
en met de exploitatie van het café en de winkel werd gestopt. Alles ten gunste
van het boerenbedrijf dat uitgebreid werd met een grotere veestapel.
Het was én is nog steeds een
markant en gigantisch groot pand. Jikke vond het dan ook te groot en na haar
pensionering heeft ze het verkocht. Ze is destijds als 'ambte-loos burger' in Wolvega gaan wonen.
'NIJLAMER 46 NU'.
Op de foto hiernaast krijg je een wat betere indruk van de voorzijde van het
pand zoals het er nu uitziet. Na de familie Ziel woont hier sinds 1998 de familie Rijsdijk.
Twee dingen vallen op; inlegwerk en blauwe bakstenen als versiering. Maar ook de eerste etage. Die
heeft volledig rechte muren en pas daarna begint het dak. De eerste etage heeft dus volledig
rechte muren en betekent dus veel extra ruimte.
Maar bij de wat oudere bewoners in
de buurt blijft
het pand vooral bekend als 'Café Oosterhof'. Als Hank goed geïnformeerd is, waren
de feesten er legendarisch. Met name die na de korte baan schaatswedstrijden
van Nijelamer die landelijke bekendheid verwierven, omdat Nijelamer vaak de
eerste openluchtijsbaan was die voor kortebaan-wedstrijden geopend was. In
december 2003
en 2007 lukte dat ook weer.
 MAAR
HOE zag dit huis eruit vóór 1926?
Daar hebben we geen foto's van, maar wél een duidelijke plattegrond. Want zoals dat gaat
bij nieuwbouw; er moet ook een tekening van de bestaande
situatie gemaakt worden. Wél, die tekening hebben we een beetje opgekalfaterd en geeft
een hoop informatie.
Het voorhuis ziet er
dan nog 'gewoon' uit. Symmetrisch gebouwd met vier ramen en de deur in het
midden. Alleen een muur t/m de begane grond plus
een dak met twee schoorstenen. Je ziet deze vorm regelmatig in de buurt.
Als je op de foto klikt, zie
je een gedeelte van de plattegrond. En je ziet ook iets opmerkelijks; het café
én de winkel bestonden ook in dit huis, maar wel allebei aan de rechterkant van de
huis. Het 'verlof-lokaal' en de winkel bevonden zich kennelijk allebei aan de Schipsloot kant
...
 IN HET KRUIDENIERSWINKELTJE
werd koffie en thee, van alles en nog wat,
verkocht. Hiernaast een gedeelte van een eigen thee-zakje.
'G. Oosterhof's verpakte Theesoorten zijn geurig en waterhoudend. Prima
kwal-iteit! Aanbevelend...' Er was ook een foura-gehandel, zeg maar
winkel voor dieren op het platteland. Dus krachtvoer, hooi en dergelijke.
Blijft nog één verhaal over. Over Jikke zelf. Jikke was een opgewekte, intelligente
vrouw die perfect Stellingswerfs sprak. Haar grote droom was onderwijzeres
worden. Daar
had ze het altijd over, maar door de armoede thuis, kon ze de diploma's niet
halen om het ook te kunnen worden. Wél
maakte ze ja-renlang deel uit van de z.g. stellingwerver woordenboekgroep. Dat
waren zes
mensen, die, heel serieus, met behulp van woord-kaartjes de woorden herleidden en vaststel-den. Dus
wordt indirect haar inbreng en taal-kennis nog iedere dag gelezen, verspreid en
overgedragen. Mooi toch?
AAN
DE ANDERE KANT
van de Schipsloot, die ooit in 1645 gegraven is en toen nog 'Baerdtsloot' heette,
naar de Grietman van Baerdt en later 'De Wolvegaaster Sloot' werd
genoemd, staat een wat kleiner huis
maar wél
met een veel langere geschiede-nis. Vermoedelijk was dit ooit de oorspron-kelijk
brugwachterwoning, want
het stond hier als enig huis op oude landkaarten uit 1829. Als je op onderstaand
knop klikt, krijg je een stukje van de bewuste 'minuutplan' te
zien.
Sterker nog, volgens een
'stemkohier' ofte-wel een stemregister uit 1640 blijkt hier al ene Remmelt Pieters
te wonen met Joan-nes Terwische, een 'nagelatene weeskint' als gebruiker.
Volgens
het 'floreenkohier' uit 1700 was Ernst van Haren, grietman van Schoterland, de
eigenaar en ene Jan
Hendricx
de bewoner.
'ZATHE LANTS'
staat er verder te lezen, 'met de 6r de Scheene/de Lutterdijcken en met de 9r een
stuck weeghs in de weeren off hooijlant tot aan de Halingen'. Dan wordt er in
het 'floreenkohier' in 1858 ook een 'Trijntje Sijbrants' genoemd.
Maar in de 20e eeuw, vanaf 1929 woont Ale Bosma
en
zijn familie. Ale is een
bezem-binder en handelt in hooi. Op 15 december 1944 spelen er kinderen in de
schuur en er ontstaat
vuur en
brandt volledig af.
Maar Ale zit er niet
mee. Jarenlang heeft het afgebrande restant er gewoon gestaan. Na Ale woont
Piet de Jong hier een paar jaar, dan Gerbrand Heida. Zijn
opvolger heet Ruurd van Grieken. Hij start hier een hondenkennel, maar vertrekt
weer in 1972
.
NÒG DIEPER!
Dit tafereel heeft iets van een uit de hand gelopen schatgraafwedstrijd,
maar dat is het natuurlijk niet. Dit zijn familie en bekenden van Gijs Kraan en
Grieke Land tijdens de verbouwing van het achterhuis.
Grieke vertelt: 'We moesten de muren van friese geeltjes
vervangen omdat ze gingen doorbuigen'. 'De mensen in de kuil zijn bezig de sleuf
voor de fundering te graven'. 'Die moest, in plaats 80 centimeter, maar liefst 1 meter 80 diep
worden, dan pas zaten we op de "vaste", zeg maar de zandlaag'. 'We stuitten in de sleuf
op een grote boom-stronk, die vroeger als fundering gebruikt was onder de
staldeur'. 'Verder vonden we pijpenkoppen en allerlei onverklaarbare
delen van muurtjes'. "Maar het is allemaal gelukt!'. Hieronder de
bouwtekening zoals zij
het pand aantroffen. Kompleet
met bedste-
des, trappetjes,
een spoelplaats én,
jawel,
een 'privaat'!
GIJS
KRAAN, geen tikfout, zo
heet de man
écht, koopt het pand in 1972 en woont er
nu, samen met Grieke, nog
steeds. Hij is dan leraar Frans in Oosterwolde en zet de hondenkennel voort met
poolhonden. Samojeden heten die. Je weet wel, die witte viervoeters die in zithouding bij volle maan de hele wereld bij elkaar
kunnen huilen...
Gelukkig voor de omgeving, is
Gijs al een tijdje met het fokken van poolhonden gestopt en kan hij inmiddels weer een flink potje
breken bij z'n buren. Nu is hij profes-sioneel pottenbakker.
Het atelier wordt alle dagen gebruikt voor de creatie van schalen en kannen,
kopjes en schotels, potten en vazen. Hij verkoopt het via z'n website,
www.kerargil.nl op markten, beurzen
en tentoonstellingen.
HET
HUIS van de
famile Rijsdijk vanaf de andere kant van de Schipsloot gezien. Het is wel bijzonder dat de
weg naar de brug van Jikke, vanuit Oldelamer, twee haakse bocht-en richting de brug maakt, terwijl de boer-derijen ver van
de weg én in
één lijn staan met de hangbrug. Je zou toch denken
dat de doorgaande weg ooit ook in één lijn met de
brug gelopen heeft.
Dat blijkt ook te kloppen.
Er heeft vroeger een voetpad tussendoor gelopen die achter-langs de
begraafplaats en vlak voorlangs de boerderijen liep. Roelof de Boer, de tweede
secretaris op rij van de ijsvereniging Nije-lamer, staat het nog helder voor de
geest. Hij heeft er vaak op gelopen. Hij vergelijkt het met het voetpad zoals nu
nog steeds in Scherpenzeel en en Munnekeburen bestaat.
Voor het fietstoerisme is het in ieder geval jammer dat het pad niet meer bestaat.
PLAATJE UIT EEN VERKADE ALBUM UIT 1918
van tekenaar/schilder J.P. Thijsse
. Volgens Gijs Kraan is dit onmiskenbaar een stukje
'Schipsloot' vanaf de brug. Waarom is hij zo zeker? Twee zaken; de lichte bocht in de waterloop
komt exact overeen met de werkelijkheid, maar door vooral het piep-kleine huisje
in de verte links naast het water.
Het huisje staat er nu niet meer maar tot de ruilverkaveling stond het er
weldegelijk! Het was een klein elektrisch gemaaltje dat over-bodig werd na de
komst van het elektrische gemaal verderop aan de vaart. Niet te ver-warren met
het lokaal beroemde kubistisch expressionistisch bouwwerk aan de Kooiweg dat nu dienst
doet als clubgebouw van de ijsvereniging Nijelamer. Over dit voormalige gemaal
later meer.
AANVULLEND BEWIJS
uit de jaren '50. Een leuk kiekje van Geert Sierd Jr met Robbie, zijn hondje. Je ziet zelfs wat meer details van het gemaal; een raam en een deur én laag hekwerk rondom
en het dak is veran-derd. Wijbe, de vader van Geert, deed
het onderhoud van meerdere gemalen in de buurt. Dat was zeer zwaar werk. Al het los drijvende spul
voor de roosters, moest toen nog met de hand worden verwijderd. Als het
flink regende zelfs meerder malen per dag.
Geert kan goed zwemmen maar
heeft zich nooit één minuut in het water van de Schip-sloot gewaagd.
'Het water was altijd pik-zwart en vaak stonk het ook
behoorlijk en was tot in de begin
jaren '70 zwaar vervuild'. 'Het was zo'n beetje het open riool van Wol-vega.' 'Je kunt het je
nu niet meer voorstel-len en het klinkt een beetje
smerig, maar er dreven vroeger gewoon hele
plakken en korsten
op het water'. En zo zie je maar
weer,
lang niet alles was vroeger
ook 'beter'.
 WINDSTIL.
Het lijkt alsof het wateroppervlak één grote spiegel is.
Hank is zeer ingenomen met deze foto. Hij is vanaf de brug genomen op een
vroege zondagochtend midden in de zomer. Links zie je drie dukdalven. De
oever daarachter is openbaar gebied. Er staan ook een paar picknicktafels.
Je ziet hier ook de bodem van de vaart, dus is de waterkwaliteit zeer goed.
Het zal je dan ook niet verbazen dat dit de uitverkoren plek is voor de
jaarlijkse viswedstrijden in het dorp.
Overigens als je op de foto klikt voor een vergroting
zie je midden voor in het water de weerspiegeling van de schapenwolken
in de lucht. Rechts na de haag wordt de Schip-sloot breder. Dat hoort zo en is origineel. Hier keerden vroeger de volgeladen turfschepen.
DE ZWAAIKOLK
heet dit plekje. Oftewel de verbreding van de Schipsloot waar vroeger de
turfschepen rechtsomkeer maakten. Achter de drie populieren staat het huisje
waar vroeger 'Dove Klaas' gewoond heeft. Klaas van Dijk (1909-1986) is een
markant figuur. Hij is visser en vangt z'n zoetwatervis uit de petgaten in 'De
Ontginning'. Een polder rechts van de Schipsloot. Deze petgaten bestaan niet
meer, maar je kunt hier meer over lezen op de pagina over de
werkver-schaffing.
Klaas is nog steeds een
begrip. Hij is doof geworden door een kanonschot tijdens z'n militaire dienst.
Als in de jaren zeventig de brug eruit ligt om te worden vervangen, roeit
Klaas ongevraagd vier keer per dag de schoolkinderen uit 'De Ontginning' en
Nijelamer naar de overkant...
 DE
BRUG ZELF IS IETS HEEL APARTS.
Ik geef toe, de brug ziet er uit als iedere andere ophaalbrug. Alleen dit is een zelfbedienings-brug. Voor zowel de schippers als de
wegge-bruikers. De eerste kennismaking met dit fenomeen vergeet Hank nooit. Toen
hij hier voor het eerst kwam aangereden, stond de brug open en de rode lichten
stonden te knipperen. Voor de rest helemaal niets. Geen mens, geen boot te zien.
Waarom ging die brug niet naar beneden? Stuk? Nee, het duurde even voor het
kwartje viel. Gewoon op de knop drukken op de zebrapaal naast de weg en de rest
gaat vanzelf. Grappige ervaring niet? Maar het moet gezegd de doorvarende
schipper had een fout gemaakt. Hij had, na doorvaart, weer op de 'sluiten knop'
op de dukdalf aan de andere kant moeten drukken.
GEDICHT
Eind 2011 stuurde Harmen Houtman uit Heeren-veen een gedicht in het Stellingwerfs
over de brug van Nijelamer. Zijn relaas en een reactie staan volledig in het
gastenboek. Maar ook hier een knopje zodat je ook hier dit gedicht kunt lezen;
Ten minste als je 'Stellingwerfs' kunt lezen :-)
De foto's op
deze pagina zijn van Hank Dussen, Geert Sierd Oosterhof, Gijs Kraan en Grieke Land.
Dienie Oosterhof heeft bijgedragen aan een foutloze tekst op deze historisch
belangrijke pagina.
Lees verder!
|