|
OP DE ELFDE VAN ELFDE 2003
MAAKT HANK
dit specifieke Olde- en Nijelaamster ver-schijnsel voor het allereerst mee. Aan het begin van de avond staat er plotseling een luid toeterende, stationair draaiende, tractor voor de
deur. Verbazing. Bij zijn weten was er niets besteld of wist ook niet van een afspraak
dat er iets afgehaald te worden. Kortom, hij kijkt met een vragende blik zijn vrouw aan...
'Hè hè', roept ze, 'Je weet toch wel dat het vandaag Sint Maarten is!' Dus snel
wat warms aangetrokken en gezamenlijk naar buiten. Nu hoorde hij ook enthousiaste kin-dergezang: 'Sint Maarten, Sint Maarten, de koeien
hebben staarten. De meisjes hebben rokjes aan, daar komt Sint Martinus aan.'
Kortom een trekker met graswagen volge-laden met kinderen. Hiernaast zie de twee
die in Oldelamer rond reden. Klik op de foto
voor een vergroting!
 AL
DAGEN WAREN ZE
ERMEE BEZIG
GEWEEST.
Door de opwinding sliepen sommige kinde-ren er slecht van. Begrijpelijk, deze platte-lands variant is ook een stuk spannender dan de stedelijke
uitvoering. In
plaats van met een paar kinderen met lampionnen langs de deur en één of twee
ouders op de achtergrond. Gaan ze hier met z'n allen
in drie graswagens met tractoren ervoor de twee dorpen door.
Twee in Olde- en
één in Nijelamer. Dat kan ook niet anders want er zijn geen voet- of fietspaden,
sommige boerderijen liggen honderden meters uitelkaar en last but not least, het
is overal pikkedonker. Hiernaast een goed geslaagde foto van belangstellen-den
op de Kerkeweg. Klik op de foto voor een vergroting!
 KIJK,
HIER IS HET ALLEMAAL OM TE DOEN. Met z'n
allen in de overdekte kar. De zelfge-maakte lampionnen worden tegenwoordig
verlicht met lampjes in plaats van kaarsjes. Dat is natuurlijk een stuk
veiliger, zeker als je je bedenkt dat iedereen ook nog eens op balen hooi zit.
Toch ging het vroeger wél met echte kaarsjes en er zijn nog nooit ongeluk-ken
gebeurd.
Of het moet die ene niets vermoedende automobilist zijn die ooit van achteren
zowat tegen één van de kar aanreed en er bijna onderdoor schoof. Daarom rijdt er
altijd achter iedere kar een vrijwilliger met z'n auto met alarmlichten aan
achter de de trekker. Ook toetert die natuurlijk flink mee om de mensen uit de
huizen te krijgen. Klik
op
de foto voor een vergroting!
 MAAR
DIT VINDT HANK TOCH WEL HET ALLERMOOIST.
Niks snel naar het volgende huis en zakkenvullen of je snel vol proppen met het
zojuist gekregen snoep. Nee, in de regel wordt hier contant geld gegeven en dat
gaat niet naar de kinderen maar linea recta in de melkbus. Dat wordt later op de
avond vervolgens verzameld en geteld. Het totaalbedrag gaat naar een goed doel!
Sommige mensen geven wél snoep, maar dan krijgt ook iedereen iets die in de
wagen zit. Met name deze aspecten van de Sint Maarten viering in Olde- en
Nijelamer; alles delen en het opgehaalde geld naar een goed doel, geven het
kinderfeest een extra dimensie en verdient landelijke navolging. Niks ikke,
ikke, ikke of hoe iedereen nog iets van een kleine plattelandsgemeenschap kan
leren.
Klik
op de foto voor een vergroting!
 GATZE
VAN DER MEER IS ÉÉN VAN VRIJWIL-LIGERS.
tijdens deze speciale wijze van Sint Maarten viering. Sint-Maarten wordt niet
overal op dezelfde wijze gevierd. In sommige plaatsen worden optochten
georganiseerd, in andere worden vreugdevuren ontstoken. Zeer algemeen is de
lampionnentocht. Deze laatste traditie komt het meest voor in de noordelijke
pro-vincies en in Noord-Holland (waar het ook wel keuvelen wordt genoemd).
De kinderen maken lampionnen of hollen bieten uit en gaan met de lichtjes langs
de deuren. Daar zingen ze speciale Sint-Maartensliedjes en krijgen hiervoor
snoep of fruit. Vroeger werd het lichtje rondgedragen in een uitgeholde
voederbiet. Hoewel dit soms nog wel gedaan wordt, zijn kleurige, door de
kinderen zelf gemaakte, lampionnen tegenwoordig het meest gebruikelijk.
 HIERNAAST
ZIE DE ANDERE KAR VAN OLDE-LAMER.
De wagen die door Nijelamer reed, heeft Hank helaas niet kunnen vastleggen. De
lampionnen worden onder schooltijd ge-maakt. Bijvoorbeeld in de lessen
handen-arbeid. Vroeger werd in met name Noord-Holland ook veelvuldig gebruik
gemaakt van de foekepot om de liedjes die bij de rond-gang werden gezongen te
begeleiden. Het Sint-Maartengebruik werd toen ook wel "foekepotterij" genoemd.
In de zuidelijke provincies en in Vlaanderen komt het langs de deur gaan ook
veel voor, soms in combinatie met een vreugdevuur of een optocht. In sommige
West-Vlaamse dorpen wordt het van deur tot deur gaan "ruusbuzen" genoemd, naar
de eerste woorden van het liedje dat de kinderen daar zingen.
Klik
op
de foto voor een vergroting!
 OVER
DE ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN HET
feest zijn veel speculaties. Vaak wordt ver-ondersteld dat het feest teruggaat
op een Germaans winterfeest, maar ook een zuiver kerkelijke oorsprong is
mogelijk. Wel dui-delijk is dat de ontwikkeling tot algemeen, door alle
gezindten gevierd, volksfeest tamelijk recent is.
Volkskundigen veronderstellen een heidense oorsprong van het feest: het
ronddragen van het (heilige) vuur zou een voorchris-telijk
vruchtbaarheidsritueel zijn, en is wijdverspreid over West-Europa. Het hei-dense
ritueel zou dan door de kerk zijn overgenomen, vooral om het vertrouwen van de
bevolking te winnen. Andere onder-zoekers stellen echter dat er niets heidens
aan het feest valt op te merken.
Klik
op de foto voor een vergroting!
 NIEMAND
STEEKT EEN LAMP AAN EN ZET DIE IN
in de kelder of onder de korenmaat, maar op de standaard, opdat wie binnentreden
het licht zien (Lukas). Deze regels uit de bijbel werden vroeger op 11 november
voorge-dragen en in de mis besproken. Moderne onderzoekers houden vaak het
midden tussen beide standpunten. Sint Maarten is een bedelfeest, en die feesten
waren nodig in de moeilijke wintermaanden.
Bedeloptochten werden ook met Driekoning-en of Nieuwjaar ook gehouden, ook het
Sin-terklaasfeest heeft kenmerken van een bedelfeest. Het was het lange
tijd een feest voor de armen. Rijken zagen hun kinderen er liever niet aan mee
doen. Pas in de jaren '30 van de 20e eeuw veranderde het. Sint-Maarten werd nu
juist gezien als een mooie, eigen traditie, die behouden moest worden.
MOOI AFSLUITEND PLAATJE.
Alsof de kar nu van je
wegrijdt het donker van de avond in. Want dat geeft deze pagina onvoldoende
weer. Het licht is er dankzij de flitser van Hank toestel, want het is gewoon
pikdonker. Twee jaar terug regende en onweerde het ook nog tijdens de optocht.
Dat was pas echt spannend!
FILMPJE IN
ÉÉN VAN DE GRASWAGENS.
Genomen aan het eind van de rit. Tierigheid stak de kop op en het zingen werd al
flink minder. Maar het is een leuk sfeerbeeldje.
FOTOALBUM
Nog een toegift
met vijfentwintig foto's die best het bekijken waard zijn. Het geheel geeft een
goed overzicht van wat hier jaarlijks op de elfde van de elfde voor de kinderen
wordt georganiseerd. Klik op één van de onderstaande foto's en rest spreekt voor
zich!
|